Cho dù là ai khi đi thăm thú bất kỳ một tỉnh, thành nào cũng đều mong muốn mua được đặc sản của địa phương đó về làm quà. Đặc sản hàng đầu của Thái Nguyên phải nói đến là trà. Tuy nhiên ngoài trà, nơi đây còn có nhiều đặc sản khác hấp dẫn du khách gần xa. Một trong số đó không thể không kể đến là trám đen Hà Châu của huyện Phú Bình.

Cũng không rõ cây trám đen có mặt trên đất Hà Châu từ khi nào bởi các cụ cao niên trong làng cho biết, lớn lên đã thấy những cây trám xanh tốt và cho ra những trái chín. Về mảnh đất Hà Châu, du khách dễ dàng nhận thấy những cây trám đen cổ thụ hàng trăm năm tuổi, thân cao vài chục mét, người ôm không xuể. Do điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu nên trám đen ở đây có sự khác biệt so với trám ở những địa phương khác. Trám có vị bùi, béo, ngậy, quả to và cùi dày hơn. Cây trám thường ra hoa vào tháng 2 và thu hoạch vào tháng 7,8 âm lịch.

Cây trám đen xã Hà Châu

Chúng tôi có dịp đến với địa phương khi người dân ở đây bắt đầu vào mùa thu hoạch trám. Dạo quanh một vòng trong làng, quan sát, chúng tôi nhận thấy nhà nào cũng có vườn trám, nhà ít thì có vài cây, nhà nhiều có thể lên đến hàng chục cây. Nhìn những cây trám cổ thụ phủ xanh triền đê và những nếp nhà nơi làng quê, cảm giác thật trù phú và bình yên. Ở đây, người dân đa phần thu hoạch trám vào buổi sáng vì khi đó thời tiết mát mẻ (trèo hái trám khá vất vả), hơn nữa đảm bảo những quả trám còn tươi đến với người tiêu dùng. Trám đen Hà Châu không có nhiều. Mỗi năm thu hoạch được khoảng 25 - 27 tấn và gần như “cung” không đáp ứng được “cầu”. Giá trám đen xuất ra thị trường dao động từ 120.000-130.000đ/kg.

Hình ảnh người dân thu hoạch quả trám đen

Trám đen có thể chế biến ra nhiều món ăn hấp dẫn và đã trở thành nét văn hóa ẩm thực của người Hà Châu. Các món ăn chế biến từ trám gồm: Trám nhồi thịt, trám kho thịt, xôi trám, trám đen muối, nham trám… Trong số đó có 2 món được nhiều người yêu thích và hay lựa chọn mua về làm quà khi đến với địa phương đó là trám đen muối và nham trám. Trám đen muối đã được sơ chế để đảm bảo thời gian sử dụng và quá trình vận chuyển được dễ dàng. Trám sau khi ỏm sẽ đưa vào ngâm nước muối, rồi đóng thành từng lọ, với trọng lượng từ 1-5kg, giá bán cũng bằng với trám tươi chưa qua sơ chế. Trám đen muối có thể kết hợp với muối vừng để ăn cơm hoặc kho thịt cũng rất ngon. Ngoài ra nham trám có lẽ là món ăn độc đáo nhất và được chế biến vô cùng cầu kỳ. Để làm ra món nham trám cần rất nhiều loại nguyên liệu như: Trám đen giã nhỏ, cá trắm đen nướng, thịt ba chỉ nướng thái sợi, vừng, lạc, củ chuối, lá gừng, lá nhội, tương và một số gia vị khác. Trước đây, muốn thưởng thức món ăn này, du khách phải đến xã Hà Châu, huyện Phú Bình. Tuy nhiên, hiện nay chỉ cần một cuộc điện thoại, các cơ sở, nhà hàng tại địa phương sẽ ship tận nơi, đảm bảo du khách dù ở nhà vẫn được thưởng thức ẩm thực độc đáo của địa phương.

Món đặc sản nham trám Hà Châu

Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của cây trám đen tại Hà Châu, hiện nay địa phương đã thành lập Hợp tác xã Bảo tồn và chế biến trám đen Hà Châu. Anh Tạ Quang Đăng, Giám đốc Hợp tác xã cho biết: Địa phương đang tập trung bảo tồn những cây trám cổ để trở thành những cây di sản của địa phương. Bên cạnh đó cũng vận động bà con mở rộng diện tích trồng trám để có sự kế thừa (một cây trám trồng phải hàng chục năm mới được thu hoạch), nâng diện tích trồng trám tại địa phương. Cùng với đó chúng tôi cũng chế biến các món ăn từ trám để phục vụ thực khách, không chỉ tại chỗ mà còn gửi đi các tỉnh, thành khác. Được biết hiện nay, Hợp tác xã đang hoàn thiện hồ sơ để công nhận OCOP cho sản phẩm trám đen Hà Châu, góp phần khẳng định và lan tỏa giá trị cho sản phẩm trám đen Hà Châu đã nức tiếng bao lâu nay.

Nếu bạn là người thích đi du lịch, khám phá ẩm thực địa phương, thì mùa thu này đừng quên đến với Du lịch Thái Nguyên. Bởi ngoài việc khám phá các điểm đến hấp dẫn trên địa bàn tỉnh, du khách còn được thưởng thức những đặc sản của địa phương chỉ có duy nhất một mùa trong năm. Đừng bỏ lỡ cơ hội, hãy đến và trải nghiệm nhé./.